مقاله بررسی اندیشه سیاسی سید قطب و تأثیر آن بر جنبشهای اسلامی معاصر

مقاله بررسی اندیشه سیاسی سید قطب و تأثیر آن بر جنبشهای اسلامی معاصر در 31 صفحه ورد قابل ویرایش 

بسمه تعالی

پیشگفتار:

انسان بدون تعریف،تنها پوچی و از خود بیگانگی را تجربه می كند اما یك فرد مسلمان با یك پشتوانه فكری قوی ،بدون شك از خود تعریف دارد،تعریفی جامع و كامل كه او را هدفمند می سازد .تعریفی كه برای او چارچوب ارائه می دهد و راه كمال وسعادت را فرا راه او می گشاید،و او را به سوی هدف متعالی رهنمون می سازد.مشكل جوامع اسلامی امروزه آن است كه وابسته به فرهنگهای بیگانه هستند و چرا خود را باور ندارند،به نظر نگرنده ناشی از همان فقدان (تعریف)می باشد. نه به این معنی كه در اسلام تعریفی لز انسان وجود ندارد بلكه این فرد مسلمان است كه تعریف خود را از خویشتن نمی داند،و همانطور كه گفته شد،انسانی كه از خود تعریف ندارد ، ناچار تعریف دیگران را بر خود پذیرفته و در چارچوبی خلاف ادعای خویش گام بر خواهد داشت.همه ادعای مسلمانی دارند اما همه به اسلام عمل نمی كنند بنابراین ملتهای مسلمان قبل از هر اقدامی وظیفه دارند ،تكلیف خود را ذست كم با خود رو شن كنند ،واین سئوال مهم را بی جواب نگذارند كه آیا واقعا همانگونه كه ادعا می كنند،هستند یا خیر؟و اگر نیستند ،آیا می خواهند بر طبق ادعای خویش عمل كنند یا نه؟بدون جواب به این سئوال ،انتظار هرگونه پیشرفت و كمال ،خیال خام واندیشه باطل بیش نخواهد بود.

مقدمه (طرح تحقیقاتی)

1- طرح موضوع:

به دنبال كاهش نفوذ استعمار غرب در اوایل قرن بیستم و گسترش موج استقلال طلبی در جهان سوم ، دیدگاههای متفاوتی نیز در مورد دین و سیاست در بین ملل اسلامی ظهور كرد. گروهی كه مشحون پیشرفت غرب شده بودند اینگونه تصور می كردند كه دین عامل عقب ماندگی مسلمانان است.در مقابل گروهی نیز عقب ماندگی ملل مسلمان را نه به خاطر اسلام، بلكه ناشی از عدم اجرای شریعت اسلام ،دور شدن از اسلام واقعی و روی آوردن به مكاتب بیگانه می دانستند.این طرز تفكر ایشان را وا داشت تا اسلام را دوباره به عنوان یك دین كامل و جهان شمول معرفی كرد و در كنار آن نیز برای بر قراری حاكمیت تعالیم شریعت واسلام بر زندگی سیاسی و اجتماعی خود وارد عمل شوند. تلاش این متفكران اصول گرا را می توان در جنبشهایی همچون اخوان المسلمین در مصر، جماعت اسلامی پاكستان و برخی جنبشهای اسلامی در ایران و دیگر كشورهای اسلامی مشاهده كرد.از جمله این متفكران می توان به حسن البناء، مودودی ،سیدقطب، امام خمینی و دكتر شریعتی اشاره كرد كه نقش رهبری فكری و عملی این جنبشها را بر عهده گرفتند.

از طرف دیگر امروزه مساله بنیاد گرایی اسلامی و جنبشهای اصول گرایی اسلامی،نه تنها یك موضوع منطقه ای، یا مربوط به جهان اسلام نمی باشد بلكه موضوعی است جهانی و به خصوص بعد از وقایع یازدهم سپتامبر و حمله آمریكا به افغانستان و عراق،روزی نیست كه خبری از آن در رسانه های گروهی جهان منتشر وپخش نگردد.ریشه های بنیاد گرایی اسلامی امروزی را بایذ در اندیشهه های اخوان المسلمین مشاهده كنیم.سید قطب رهبری تبدیل بنیاد گرایی محافظه كارانه اخوان المسلمین به افراط گرایی جوان سازمان آزادی بخش اسلامی (التكفیروالهجره)وسازمان (الجهاد)را بر عهده داشته است.بنابراین شاید بتوان ادعا كرد كه شناخت اندیشه های وی تا حدودی راه شناخت جنبشهای نوین اسلامی دهه 70به بعد راهموار می سازد.

علل انتخاب موضوع:

مهمترین مسئله ان است كه تفكرات سید قطب وبرداشت های او از اسلام و تشكیل حكومت اسلامی (شیوه مبارزه با دستگاه حاكم) بسیار شبیه به تفكرات امام خمینی می باشد.به نظر اینجانب بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران مدتها قبل از پیروزی انقلاب اسلامی با تفكرات رهبران اخوان المسلمین به ویژه سید قطب آشنایی داشتند .از این لحاظ این موضوع برایم جالب و حائز اهمیت بوده است.

فصل دوم:

اندیشه های بنیادگرایانه قطب:

قبل از اینكه ما در این فصل به بررسی اندیشه قطب بپردازیم،توضیح یك نكته ضروری به نظر می رسد:با توجه به اینكه این تحقیق قصد دارد،تأثیر اندیشه قطب را بر جنبشهای اسلامی بررسی كند،بدین خاطر ما آن قسمت از اندیشه سید قطب را مورد بررسی قرار خواهیم داد كه تأثیری مستقیم بر این جنبشها دارد.از طرفی،بی شك كتاب((معالم فی الطریق))بهترین اثر سید قطب،در تأثیر گذاری بر جنبشهای اسلامی به شمار می رود.

تا آنجائیكه برخی آن را مانیفست جنبشهای اسلامی دهه 70در مصر و دیگر كشورهای اسلامی خوانده اند.این فصل شامل سه مبحث است.

مبحث اول- بررسی جامعه ایده آل از دیدگاه سید قطب.

مبحث دوم- تحلیل نظام كنونی حاكم بر جهان از دیدگاه سید قطب.

مبحث سوم- رستاخیز اسلامی،راه حل قطب برای رسیدن به جامعه ایده آل.

سید قطب به عنوان یك ایدئولوگ قبل از هر چیز دارای یك دیدگاه آرمانی و عقیدتی است كه جامعه ایده آل وی بر مبنای این عقیده و آرمان شكل می گیرد و همانطور كه می دانیم از ویژگیهای اصلی هر ایدئولوژی، ارائه یك جامعه ایده آل است كه معتقد است این جامعه تنها جامعه ای است كه در بردارنده سعادت انسانی بوده و تنها در این جامعه می توان به حقیقت دست یافت،و هیچ جامعه دیگری غیر از خودش قادر نیست، انسان را به حقیقت برساند.سید قطب خواستار تأسیس مجدد چنین جامعه ای است،جامعه ای كه زیر بنای آن را ایدئولوژی اسلامی تشكیل می دهد. قطب بر این باور است كه نظام حاكم بر جهان در دنیای امروز بر مبنای ایدئولوژی اسلامی نبوده.بلكه این نظام بر اساس   اندیشه های جاهلی بر پا گشته است.قطب با اقتباس مفهوم جاهلیت از قرآن،این گونه استدلال می كند كه هیچكدام از جوامع كنونی جامعه اسلامی به معنای واقعی آن نبوده، بلكه همه جزءجوامع جاهلی محسوب می شوند. بنابراین جامعه ایده آل او در تقابل با جامعه جاهلی قرار می گیرد.در نهایت،سید قطب راه حل خود را برای رسیدن به این جامعه ایده آل ارائه می دهد كه همان رستاخیز اسلامی است.رستاخیز اسلامی از دیدگاه قطب به معنای بریده از جاهلیت و قدم نهادن در همان راهی است كه مسلمانان نخستین،در جامعه نمونه صدر اسلام در آن گام برداشته اند و آن مسیر را با تلاش و جهاد،ملی كردند.جان كلام آن است كه جامعه ایده آل قطب در حال حاضر وجود ندارد و یا با به عبارتی از میان رفته است، وظیفه یك مسلمان از دیدگاه قطب رستاخیز برای احیای این جامعه می باشد.

-ویژگیهای جهاد در اسلام:

قطب جهاد را پایه و اساس حركت اسلامی می داند و برای پیاده كردن ایدئولوژی اسلامی، جهاد را جزءجدائی ناپذیر وغیر قابل انكار به حساب می آورد.چرا كه جهاد در بطن اسلام وجود دارد.قطب چهار ویژگی را در این رابطه می شمارد:

1- جهاد واقعیتی است غیر قابل گریز و مربوط است به ذات و طبیعت دین اسلام و برنامه اصلی آن.  2- جهاد جزءبرنامه و اساس این دین است.3- این حركت در این آئین «اسلام» اصلی است دائمی و تعطیل ناپذیر4-ویژگی چهارم جهاد عبارت است از ضبط تشریعی- نگهداری قانون است.

منابع فصل دوم:

1-سید قطب، چراغی برفرازراه، ترجمه حسن اكبری مرزناك، تهران، انتشارات امت، بیتا، 86

2-عدالت اجتماعی در اسلام نوشته اكبر دهقان نسب، انتشارات امیر كبیرص(469-465)

3-همان منبع، ص480

4-همان منبع پیشین، ص486

5-سید قطب،آینده در قلمرو اسلام، ص «91-86»

6-سید قطب، چراغی بر فراز راه، پیشین، ص119

7-سید قطب، چراغی بر فراز راه، پیشین، ص135